Τα σημεία στίξης της Νέας Ελληνικής χωρίζονται σε:
Α) Συντακτικά
- Τελεία ( . ): Δηλώνει:
- το τέλος περιόδου
- σύντμηση λέξεων
- συντομογραφίες
- Άνω τελεία ( · ): Δηλώνει:
- το τέλος ημιπεριόδου
- Διπλή τελεία ( : ): Χρησιμοποιείται για να:
- εισαγάγει παράθεμα
- εισαγάγει κατάλογο στοιχείων
- να εισαγάγει γνωμικό, παροιμία κ.τ.λ.
- να συνδέσει προτάσεις από τις οποίες η δεύτερη επεξηγεί την πρώτη ή είναι αποτέλεσμα της πρώτης
- να γίνει διάκριση μεταξύ θέματος και σχολίου σε κείμενα επιγραμματικού χαρακτήρα
- Κόμμα ( , ): Είναι ίσως το συχνότερο σημείο στίξης και χρησιμοποιείται:
- σε ασύνδετο σχήμα
- στην αρχή και το τέλος παρενθετικής πρότασης
- πριν και μετά την κλητική προσφώνηση
- στην παράθεση και την επεξήγηση
- στις δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις εκτός από τις ειδικές, τις ενδοιαστικές, τις πλάγιες ερωτηματικές και τις βουλητικές (όταν όμως αυτές χρησιμοποιούνται ως επεξηγήσεις τότε το κόμμα μπορεί να σημειωθεί)
- Παύλα ( - ): Δηλώνει:
- την εναλλαγή προσώπων στο διάλογο
- το διάστημα μεταξύ δυο ορίων
- την ένωση στοιχείων
- τη διάζευξη
Σχόλιο: Η διπλή παύλα (- -) χρησιμοποιείται για την οριοθέτηση παρενθετικών σχολίων
- Παρενθέσεις ( ) και Αγκύλες ( [ ] { } < > ): Σημειώνονται για να συμπεριλάβουν:
- παραπομπές
- πηγές παραθεμάτων
- επεξηγηματικά στοιχεία
- σχόλιο που επεξηγεί ή συμπληρώνει αλλά είναι επουσιώδες
Β) Σχολιαστικά
- Θαυμαστικό ( ! ): Χρησιμοποιείται για να δηλώσει:
- θαυμασμό (Εξαιρετική η ερμηνεία του ρόλου!)
- έκπληξη (Κανένας υπεύθυνος δε σκέφτηκε ότι τέτοιες παραγωγικές δραστηριότητες θα προκαλέσουν προβλήματα στο φυσικό περιβάλλον!)
Όταν το θαυμαστικό βρίσκεται εντός παρενθέσεων στο εσωτερικό της πρότασης, δηλώνει έκπληξη σε σχέση με ένα από τα στοιχεία του μηνύματος. (Οι αποφάσεις λήφθηκαν δια βοής (!) στο Συνέδριο του κόμματος.)
- ειρωνεία (Σπουδαίος πολιτικός!!!)
- απορία (Τι παράξενη συμπεριφορά!)
- αμφισβήτηση (Πιστεύεις κι εσύ τέτοια πράγματα!)
- αποφασιστικότητα (Θέλω γράμματα! Αποκρίθηκε ο μικρός αυθόρμητα)
- ανησυχία (Η εκπομπή ρύπων θέτει σε κίνδυνο τις υπαίθριες αρχαιότητες!)
- για να υπογραμμιστεί η εντύπωση από κάτι απίστευτο (Και όμως, ο πολίτης συχνά, εκλαμβάνει ως αληθινό το ψευδές, όταν αυτό προβάλλεται ως τέτοιο από τα ΜΜΕ!)αλλά και
- αμφιβολία, υπερβολή, πάθος, φόβο, πόνο, χαρά, ελπίδα, κ.ά.
Με την απλή συντακτική του χρήση το θαυμαστικό σημειώνεται:
- ύστερα από επιφωνήματα ή επιφωνηματικές φράσεις
- σε προστακτικές
- Ερωτηματικό ( ; ): Χρησιμοποιείται για να δηλώσει:
- προβληματισμό (Γιατί επιλέχτηκε μια εικόνα ως αφόρμηση και όχι ένα κείμενο;)
- προτροπή (Δεν πρέπει οι νέοι να είναι ενεργοί στις κοινωνικές διαδικασίες;)
- ειρωνεία (Τέτοια ανασφάλεια νιώθουμε πια ως εθνικό σύνολο;)
- αμφισβήτηση της αξιοπιστίας μιας θέσης (Είναι παιχνίδι η ζωή;)
- αμφιβολία (Ο κατάλληλος(;) άνθρωπος στην κατάλληλη θέση.)
Όταν το ερωτηματικό βρίσκεται εντός παρενθέσεων στο εσωτερικό της πρότασης, δηλώνει αμφιβολία/αμφισβήτηση σε σχέση με ένα από τα στοιχεία του μηνύματος.
- διατύπωση ρητορικής ερώτησης (ερώτησης δηλαδή της οποίας η απάντηση είναι αυτονόητη) (Δεν έχει πια αποδείξει η ζωή πώς η τεχνολογία έχει το πρόσωπο του Ιανού;)
- πρόθεση του γράφοντος να αφυπνίσει τον αναγνώστη (Δεν είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε ότι η βλάβη στο φυσικό περιβάλλον είναι παράλληλα και ηθική βλάβη;)
- αλλά και για να δείξει απειλή, να προκαλέσει το ενδιαφέρον, να δώσει παραστατικότητα.
- Αποσιωποιητικά ( ... ): Χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν:
- κάποιο υπονοούμενο το οποίο πρέπει να συμπεράνει ο αναγνώστης (Παρά τα όσα είχαν ανακοινωθεί, ο υπουργός δεν παραβρέθηκε στη συνάντηση των συνδικαλιστών…)
- στιγμιαία παύση της ανάγνωσης πριν από ένα στοιχείο του μηνύματος στο οποίο πρέπει ο αναγνώστης να εστιάσει την προσοχή του (Γλώσσα είναι…ολόκληρος ο λαός σύμφωνα με τους Φλαμανδούς.)
- συγκίνηση (Μέσα στην πικρή μοναξιά της φυλακής, έφερε ξάφνου στο μυαλό του τους πολιτικούς κρατούμενους άλλων εποχών…κι ένιωσε παράξενα συντροφευμένος για λίγο.)
- ντροπή (Στην εποχή της κατανάλωσης, το μέτρο, κύρια φιλοσοφική αρχή των αρχαίων Ελλήνων, μας είναι πια ολωσδιόλου ξένο…τι να πει πια κανείς;)
- δισταγμό (Η ατομική αντίσταση…ναι, να ηρωοποιείται, αλλά όχι να ιεροποιείται.)
- απειλή (Λύματα, φυτοφάρμακα, σκουπίδια…ο πολιτισμός μας πολιορκείται ασφυκτικά από τα ίδια του τα απορρίμματα.)
- προβληματισμό (Ο ντόπιος τουρίστας αντιμετωπίζεται από την τουριστική βιομηχανία ρατσιστικά…)
- Εισαγωγικά ( « » ): Χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν:
- αποστασιοποίηση του γράφοντος από τα γραφόμενα (Περιορισμένα «κέρδη» άφησε στο λαό μας η μεταναστευτική πολιτική που ακολούθησε ως τώρα.)
- μεταφορική χρήση μιας λέξης του κειμένου (Γερή «γροθιά» δέχτηκε ο αθλητισμός προχθές την Κυριακή από τη δράση ταραχοποιών στοιχείων στα γήπεδα.)
- έμφαση (Αρχίζω την κάθε μέρα μου προφέροντας τη λέξη «Ελευθερία».)
- αμφισβήτηση (Έτσι, οι ντόπιοι πληθυσμοί σ’ αυτές τις χώρες του πλανήτη, έπεσαν θύματα της απληστίας των «πολιτισμένων» λευκών.)
- ειρωνεία (Ο υπεύθυνος έφτασε στο χώρο με τη «συντροφιά» αστυνομικών δυνάμεων.)
