Ιστορία Β΄ Γυμνασίου - 1ο & 2ο Κεφάλαιο

Σχεδιάγραμμα με ερωταπαντήσεις

                                  
1. Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη)
   Α) Μέτρα Κωνσταντίνου Α’ για την ανόρθωση του Ρωμαϊκού κράτους

• Ίδρυση Κωνσταντινούπολης
• Δικαίωμα στους Χριστιανούς να λατρεύουν το Θεό τους
• Διαχωρισμός πολιτικής - στρατιωτικής εξουσίας
• Κυκλοφορία χρυσού νομίσματος (χρύσινος, solidus)

Ίδρυση Κωνσταντινούπολης (324μ.Χ.): Μεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τη Δύση (Ρώμη) στην Ανατολή (Βυζάντιο).
                                  
   1. Η επιλογή της θέσης οφείλεται:

• Στη γεωπολιτική της σημασία (σταυροδρόμι)
• Στη σπουδαιότητα για το εμπόριο

   2. Λόγοι ίδρυσης της Κωνσταντινούπολης

• Η Ανατολή είχε ισχυρή οικονομία και ακμαίο πληθυσμό
• Οι Χριστιανοί, στους οποίους στηριζόταν πολιτικά ο Κωνσταντίνος Α΄ ήταν πολυπληθέστεροι στην Ανατολή
• Στις πόλεις της Ανατολής υπήρχαν θρησκευτικές συγκρούσεις (λόγω των αιρέσεων κυρίως)
• Η θέση βοηθούσε στην απόκρουση των εχθρών, Γότθων στο Δούναβη και Περσών στον Ευφράτη.

   3. Ποιο το πρότυπο, το ρυμοτομικό σχέδιο, τα οικοδομήματα,τα μνημεία της νέας πρωτεύουσας;

Η Κωνσταντινούπολη οικοδομήθηκε με πρότυπο τη Ρώμη (τείχη, λεωφόροι, αγορά (forum), έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία, το Ιερόν Παλάτιον, το κτίριο της Συγκλήτου, δεξαμενές, λουτρά, αλλά και εκκλησίες (καινοτομία - χριστιανικό χαρακτήρα).

   4. Ραγδαία ανάπτυξη πληθυσμού:

• Αρχές 5ου αιώνα: 150.000 κάτοικοι
• Μέσα 6ου αιώνα: 300.000 κάτοικοι τουλάχιστον.

   Β. Θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου Α.

• Ευνόησε τους χριστιανούς διότι πίστευε ότι ο Χριστιανισμός θα ξανάφερνε την ενότητα στο Ρωμαϊκό κράτος. (Ποια τα μέτρα υπέρ των Χριστιανών;)
• Το Χριστόγραμμα στα νομίσματα
• Νομοθετικές ρυθμίσεις
• Διάταγμα των Μεδιολάνων (313): εξίσωση δικαιωμάτων Χριστιανών με πιστούς άλλων θρησκειών
• Παύση διωγμών (324)
• Καταδίκη αιρέσεων με την Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας (325) που φέρει ειρήνη στην Εκκλησία και την Αυτοκρατορία.

Ο συγκρητισμός της εποχής, δηλαδή η διαδικασία ανάμειξης και συγχώνευσης στοιχείων από διάφορες θρησκείες επηρέασε και τον Κωνσταντίνο Α', ο οποίος υποστήριξε το Χριστιανισμό, αν και ως το τέλος της ζωής του διατήρησε τον τίτλο του pontifex maximus (μεγάλου αρχιερέα) των ειδωλολατρών, βαφτίστηκε χριστιανός τη χρονιά που πέθανε, ενώ είχε προσχωρήσει και στη λατρεία του Μίθρα (θεού των Περσών).

                                   
2. Εξελίξεις ως τις αρχές του 6ου αιώνα
Από τον 4ο ως τις αρχές του 6ου αιώνα, ποιοι είναι οι αυτοκράτορες;

1. 4ος αιώνας - Ιουλιανός
2. 4ος αιώνας - Θεοδόσιος Α'
3. 5ος αιώνας - Θεοδόσιος Β'
4. 5ος αιώνας - Ζήνων
5. Τέλος 5ου - αρχές 6ου αιώνα - Αναστάσιος
6. Αρχές 6ου αιώνα - Ιουστίνος Α'

   Α. Οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα
   1) Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της οικονομίας;

• Κύρια πηγή πλούτου ήταν η γεωργία
• Το κράτος ρύθμιζε τις οικονομικές εξελίξεις (παρεμβατισμός οικονομικός)
• Οι συναλλαγές γίνοντανν με νόμισμα (εκχρηματισμένη οικονομία)
• Οικονομικά κέντρα ήταν οι πόλεις του ανατολικού τμήματος

   2) Ποια ήταν τα Κοινωνικά προβλήματα;

• Σταδιακά μεγαλογαιοκτήμονες αποκτούν τη γη
• Οι μικροϊδιοκτήτες γίνονται εξαρτημένοι αγρότες ή πάροικοι στη γη τους
• Βαριά φορολογία πλήττει αγρότες και αστούς

   3) Ετσι έχουμε τις εξής συνέπειες, λόγω της βαριάς φορολογίας:

• Οι αγρότες καταφεύγουν σε μονές ή πόλεις
• Η συγκέντρωση φτωχών στις πόλεις προκαλεί ταραχές
• Οι αυτοκράτορες προσφέρουν σε αυτόν τον όχλο «άρτον και θεάματα» για να διατηρήσουν την ηρεμία (σιτηρά, θεάματα στον ιππόδρομο)

   4) Ποια είναι τα θετικά στοιχεία της επέκτασης στην Ανατολή;

• Η επέκταση στην Ανατολή (Ερυθρά θάλασσα) φέρνει εμπορικές συναλλαγές και πλούτο
• Πολυτελή προϊόντα της Ανατολής (μετάξι, υφάσματα, μπαχαρικά) διακινούνται προς τη Μεσόγειο

   Β. Το γερμανικό πρόβλημα
   1) Πιο είναι;

• Το 395 το Ρωμαϊκό κράτος χωρίζεται σε Ανατολικό και Δυτικό τμήμα από το Θεοδόσιο
• Το Δυτικό Ρωμαϊκό κράτος διαλύεται από επιθέσεις γερμανικών φύλων, που δημιουργούν πολλά γερμανικά βασίλεια. Ο Θευδέριχος, ιδρυτής του Οστρογοτθικού κράτους είναι ανεξάρτητος από το Βυζάντιο.
• Το Ανατολικό κράτος εξουδετερώνει το γερμανικό κίνδυνο

   2) Με ποιούς τρόπους το ανατολικό κράτος εξουδετερώνει το γερμανικό κίνδυνο;

• Πείθοντας τους Γερμανούς να στραφούν προς τη Δύση
• Εγκαθιστώντας τους στα εδάφη του
• Δίνοντας στους αρχηγούς τους ανώτερες στρατιωτικές θέσεις
• Υποκινώντας, τελικά, εξέγερση της αντιγερμανικής παράταξης, που εξοντώνει τους Γερμανούς (400)

   Γ. Ποιες είναι οι πολιτιστικές εξελίξεις;

• Στο Ανατολικό κράτος επιβάλλονται προοδευτικά τα ελληνικά πολιτιστικά στοιχεία
• Ιδρύεται το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης (425), με 16 ελληνόφωνες και 15 λατινόφωνες έδρες διδασκαλίας.
• Ο Θεοδοσιανός κώδικας (438)

   Δ. Τι περιελάμβανε ο Θεοδοσιανός κώδικας;

• περιέλαβε τα αυτοκρατορικά διατάγματα που είχαν εκδοθεί μετά το 312
• διευκόλυνε την απονομή δικαιοσύνης
                                   

 
ΟΡΟΙ - ΛΕΞΕΙΣ

• Παγανισμός: το σύνολο των στοιχείων που χαρακτήριζαν την προχριστιανική εποχή, δηλαδή ειδωλολατρία και πολυθεϊσμός
• Παγανιστικός: ειδωλολατρικός, πολυθεϊστικός (προχριστιανικός)
• Ρωμαίοι - Ρωμι(η)ός: αρχικά σήμαινε τον κάτοικο της Βυζαντινής Αυτοκρατο­ρίας· αργότερα, τον Ορθόδοξο Χριστιανό, κυρίως τον Έλληνα
• Ρωμανία*: κοινός όρος που χρησιμοποιούσαν για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία στο σύνολο της, για τον ελληνικό χώρο, για τη Μικρά Ασία και τη Θράκη
• Ρωμαϊκή Οικουμένη*: το τεράστιο κράτος που δημιούργησε η Ρώμη, από τον Ατλαντικό ως την Περσία και από τη Μεγάλη Βρετανία ως τη Βόρεια Αφρική, στο οποίο κυριαρχούσε ένας νόμος και μία διοίκηση
• Νέα Ρώμη: η Κωνσταντινούπολη. Το επίσημο όνομα της Κωνσταντινούπολης ήταν «Altera Roma» (νεότερη Ρώμη). Άλλα ονόματα που της αποδόθηκαν ήταν «Βασιλεύουσα πόλις», «Νέα Σιών», «Νέα Ιερουσαλήμ», «Επτάλοφος της Ανατολής», «Βασιλίς των πόλεων», «Πόλη», «Άνθον και Έρως»
• Χριστόγραμμα: μονόγραμμα του Χριστού - σύμβολο του Χριστιανισμού - που ήταν κεντημένο σε λάβαρα ή αποτυπωμένο σε νομίσματα
• Αύγουστος: τίτλος που απονεμήθηκε στον Οκταβιανό (27 π.Χ.) από τη Σύγκλητο, όταν αυτός έγινε ο μόνος κυβερνήτης του Ρωμαϊκού Κράτους. Έκτοτε ονομά­ζονταν έτσι όλοι οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες. Επί Διοκλητιανού οι αύγουστοι ήταν δύο. Αύγουστος (augustus στα λατινικά) σημαίνει σεβαστός.
• Μονοκράτορας: ο μόνος κυρίαρχος ενός κράτους. Είναι συνώνυμο της λέξης αυ­τοκράτορας (τίτλος που δίνεται στον ηγέτη μιας αυτοκρατορίας).
• Βυζάντιο: αποικία που ίδρυσαν οι Μεγαρείς στο Βόσπορο το 657 π.Χ. και έπαιξε από τότε σημαντικότατο ρόλο.
• Γεωπολιτική: η σημασία που έχει η γεωγραφική θέση μιας χώρας στη διαμόρφω­ση της εθνικής ή της εξωτερικής πολιτικής της. Δεν έχουν όλες οι χώρες την ίδια γεωπολιτική σημασία ούτε μια χώρα την κρατάει για πάντα. Την καθορί­ζουν κάθε φορά διαφορετικοί παράγοντες(ανάλογος είναι ο όρος γεωοικονομία = η σημασία που έχει η γεωγραφία για την οικονομία).
• Γότθοι: γερμανικός λαός
• Παλαιά Ρώμη: η Ρώμη
• Λάβαρο: σημαία που φέρει παραστάσεις ζωγραφισμένες ή κεντημένες
• Ένσταυρος: αυτός που περιέχει ή φέρει σταυρό
• Ύστερη Αρχαιότητα: η μεταβατική περίοδος (4ος - όος αι. μ.Χ.) από την Αρχαιό­τητα στο μεσαιωνικό κόσμο
• Συγκρητισμός: η διαδικασία ανάμειξης και συγχώνευσης στοιχείων διαφορετικής προέλευσης, κυρίως θρησκευτικών, που καταλήγουν σ' ένα νέο και διαφορετι­κό δημιούργημα. Η λέξη προήλθε από τους Κρήτες που, παρά τις μεταξύ τους διαφορές, ενώνονταν απέναντι σ' έναν κοινό εχθρό.
• Παρεμβατική οικονομική πολιτική: η παρέμβαση του κράτους στις οικονομικές εξελίξεις μιας χώρας. Η παρέμβαση αυτή γίνεται με διάφορους τρόπους - μέσα, ενθαρρύνει εξαγωγές, αποθαρρύνει εισαγωγές, επιβάλλει δασμούς, ενισχύει καλλιέργειες, καθορίζει τιμές, επιδοτεί προϊόντα κ.ά. Γίνεται, δηλαδή, το ίδιο το κράτος επιχειρηματίας και καθορίζει τους όρους λειτουργίας μιας οικονομι­κής μονάδας.
• Εκχρηματισμένη οικονομία: η οικονομία στην οποία ως μέσο συναλλαγής χρη­σιμοποιείται το χρήμα. Μη εκχρηματισμένη οικονομία έχουμε όταν οι ανταλ­λαγές γίνονται σε είδος (ανταλλακτικό εμπόριο).
• Μεγάλοι γαιοκτήμονες: όσοι συγκεντρώνουν στην κατοχή τους μεγάλες εκτά­σεις γης. Ανάλογα με την εποχή, μπορεί να ονομάζονται τιμαριούχοι, φεου­δάρχες, τσιφλικάδες.
• Πάροικοι: οι οικονομικά εξαρτημένοι αγρότες. Ήταν δεμένοι με τη γη, όχι προσωπι­κά αλλά οικονομικά. Πρόσφεραν υπηρεσίες στους ιδιοκτήτες, όπως αγγαρείες, φόρους κ.ά., αλλά είχαν νομική υπόσταση, π.χ. έκαναν διαθήκες. Οι γαιοκτή­μονες, δηλαδή, δεν είχαν δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω τους. Δε θεωρούνταν αντικείμενα.
• Μιλιαρήσιο (στα λατινικά miliarensia): αργυρό νόμισμα που κυκλο­φορεί από τον 4ο αι. Έτσι ονομαζόταν και το περσικό dirchem.

                                            

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

             

       ΧΡΟΝΟΣ - ΓΕΓΟΝΟΣ

• 312 - Νίκη του Κων/νου επί του Μαξεντίου
• 313 - Διάταγμα των Μεδιολάνων (Κωνσταντίνος και Μαξέντιος) - ανεξιθρησκεία
• 324 - Ο Κων/νος Α' νικά το Λικίνιο, αύγουστο, γίνεται μονοκράτορας στην Ανατολή και αποφασίζει την ίδρυση νέου διοικητικού κέντρου του ρωμαϊκού κράτους - παύση διωγμών
• 325 - Α' Οικουμενική Σύνοδος (Νίκαια Βιθυνίας) - ειρήνευση εκκλησίας - καταδίκη αιρέσεων (αρειανισμός)
• 330 - 11 Μαίου, Εγκαίνια Κων/πολης (ή Νέας Ρώμης)
• 395 - Μετά το θάνατο Θεοδόσιου Α', το ρωμαϊκό κράτος χωρίζεται σε ανατολικό και δυτικό.

                       

Πηγές:

1. http://ebooks.edu.gr/courses/DSGYM-B107/document/4bdeaaa55pl9/4bdeaa9actq9/4bf118eaj5uv.pdf
2. https://4gymzografou.files.wordpress.com/2012/12/istoria_b.pdf
3. http://e-didaskalia.blogspot.gr/
4. Ιστορία β Γυμνασίου, εκδ. Μεταίχμιο
5. ΤΙΝΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ (αρχικό κείμενο που έχει διαμορφωθεί)