Μερικά γνωστά αφωνόληκτα ρήματα είναι τα ακόλουθα:
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Χειλικόληκτα)
1η ΑΣΚΗΣΗ
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) συγγράφω, ἀμείβω
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) κόπτω
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ἀποκαλύπτω, διαγράφω
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ..............................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ..............................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ..............................................
Δ) περικόπτω, βλάπτω
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: ..................................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: ..................................................., .................................................
α' ενικό αορίστου: ...................................................................., .................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: ..................................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ..................................................., .................................................
Ε) ἀμείβω
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
Στ) καλύπτω
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: .................................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: .................................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ..............................................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ..............................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ..............................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: διαγράφω, `ρίπτω, βλάπτω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: ἀλείφω, `ρίπτω, βλάπτω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Ουρανικόληκτα)
1η ΑΣΚΗΣΗ
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) ἄρχω, ὑπάρχω
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) διώκω
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ἄγω
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .........................................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .........................................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ..........................................................
Δ) διαπράττω
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: ........................................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: ........................................................................
α' ενικό αορίστου: .........................................................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: ........................................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ........................................................................
Ε) κηρύττω
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
Στ) τάττω ή τάσσω, ἄγω
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: .........................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: .........................................., .................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ......................................................., .................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................., .................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: ἀλλάττω, καταδιώκω, ἄρχω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: πράττω, τάττω, ἄγω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Οδοντικόληκτα)
1η ΑΣΚΗΣΗ
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) πείθω, ἐκγυμνάζω
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) ἁρμόττω (ἁρμόζω)
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ὁρίζω, καταπείθω
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .................................., ...................................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .................................., ...................................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .................................., ...................................................
Δ) ἐλπίζω, ὑβρίζω
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: .............................................., ......................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: .............................................., ......................................................
α' ενικό αορίστου: ..............................................................., ......................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: .............................................., ......................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ..............................................., ......................................................
Ε) ἐγκωμιάζω, αἰχμαλωτίζω
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ......................................., ...................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ......................................., ...................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ......................................., ...................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ......................................., ...................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ......................................., ...................................................
Στ) σπουδάζω, ἐλπίζω
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: ........................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: ........................................., ...................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ......................................................, ...................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................, ...................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: κομίζω, πείθω, ὀνομάζω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: ἐκγυμνάζω, πείθω, ὀνομάζω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
βλέπ-ω, δρέπ-ω, ἕρπ-ω, λείπ-ω, πέμπ-ω, πρέπ-ει, ῥέπ-ω, σήπ-ω, τέρπ-ω, ἀμείβ-ω, θλῑβ-ω, λείβ-ω (στάζω), σέβ-ω, τρίβ-ω, ἀλείφ-ω, γλῠφ-ω (σκαλίζω), γρᾰφ-ω, νῑφ-ω (χιονίζω), στέφ-ω, στρέφ-ω, τρέφ-ω, διώκ-ω, εἴκ-ω (υποχωρώ), ἕλκ-ω, πλέκ-ω, τήκ-ω, ἄγ-ω (ᾰ), ἀρήγ-ω (βοηθώ), ἐπείγ-ω (βιάζω, επιταχύνω), λήγ-ω, ὀρέγ-ω, πνῑγ-ω, φεύγ-ω, ἄρχ-ω, βρέχ-ω, ἐλέγχ-ω τρέχ-ω, ψήχ-ω (τρίβω), ψῡχ-ω, ᾄδ-ω, ἐρείδ-ω (στηρίζω), καθεύδ-ω (κοιμούμαι), κυλίνδ-ω (κυλώ), σπένδ-ω (κάνω σπονδή, στάζω), σπεύδ-ω, αἴθ-ω (καίω), κλώθ-ω, πείθ-ω, πλήθ-ω (είμαι γεμάτος) κ.ά.
Είδη αύξησης
(για Παρατατικό, Αόριστο, Υπερσυντέλικο)
- Συλλαβική (ε ή σπάνια η): λύω, έλυον
- Χρονική
ΕνεστώταςΠαρατατικόςᾰ>ηἀγοράζω>ἠγόραζοναι>ῃαἰχμαλωτίζω>ᾐχμαλώτιζοναυ>ηυαὐξάνω>ηὔξανονε>ηἐλπίζω>ἤλπιζονει>ῃεἰκάζω>ᾔκαζονευ>ηυεὑρίσκω>ηὕρισκονο>ωὁρίζω>ὥριζονοι>ῳοἱκίζω>ᾤκιζονῠ>ῡὑφαίνω>ὕφαινονῐ>ῑἱκετεύω>ἱκέτευον - Εσωτερική - Όσα ρήματα είναι σύνθετα με πρόθεση, δεν παίρνουν αύξηση στην αρχή του ρήματος αλλά ανάμεσα στην πρόθεση και το ρήμα, δηλαδή το ρήμα δια-λύω, που είναι σύνθετο με την πρόθεση διά, στον παρατατικό δε θα γίνειἐ διά λυον αλλά δι-έ-λυον. Αυτή η αύξηση λέγεται εσωτερική.
- Η αύξηση στα παρασύνθετα με α' συνθετικό πρόθεση. Το ίδιο συμβαίνει και στα παρασύνθετα.
(Παρασύνθετα είναι τα ρήματα που παράγονται από μια σύνθετη λέξη, π.χ. το ρήμα ἐγκωμιάζω παράγεται από τη λέξη ἐγκώμιον η οποία είναι σύνθετη από την πρόθεση ἐν-κῶμος)
Το ρήμα ἐγκωμιάζω δε θα γίνει ἐγκωμίαζον αλλά ἐν-ε-κωμίαζον
Προσοχή:
- Η πρόθεση ἐκ μπροστά από φωνήεν γίνεται ἐξ, π.χ. πέμπω > ἔ-πεμπον, ἐκ-πέμπω > ἐξ-έ-πεμπον
- Το ν της πρόθεσης συν που τρέπεται σε διάφορα σύμφωνα (δες θεωρία), επανέρχεται μπροστά από το ἐ- της συλλαβικής αύξησης, π.χ. γράφω > ἔγραφον, συγγράφω > συν-έ-γραφον - Η αύξηση στα παρασύνθετα με α' συνθετικό που δεν είναι πρόθεσηΤα παρασύνθετα όμως με πρώτο συνθετικό άλλη λέξη εκτός από πρόθεση παίρνουν τη συλλαβική αύξηση στην αρχή, π.χ. φιλό-σοφος > φιλοσοφῶ > ἐφιλοσόφουν, ἄ-δικος > ἀδικῶ > ἠδίκουν
- Κάποια ρήματα που αρχίζουν από ε έχουν αύξηση ει κι όχι η: ἐθίζω > εἴθιζον, ἑλίττω > εἵλιττον, ἕλκω > εἷλκον, ἕρπω > εἶρπον, ἔχω > εἶχον
Αναδιπλασιασμός
Χαρακτηριστικό του παρακειμένου είναι ο αναδιπλασιασμός που γίνεται στην αρχή του ρήματος. Αναδιπλασιασμό έχουμε τριών ειδών:
- Επανάληψη του αρχικού συμφώνου με ένα -ε-Ποια ρήματα παίρνουν ως αναδιπλασιασμό επανάληψη του αρχικού συμφώνου με ένα -ε-;
- Όσα ρήματα αρχίζουν από ένα σύμφωνο, π.χ. λύω > λέ-λυ-κα.Αρχίζει από ένα σύμφωνο, γι' αυτό ξαναγράφουμε το πρώτο σύμφωνο το -λ- και προσθέτουμε και το -ε-. Έτσι γίνεται -λε-. Μετά προσθέτουμε το θέμα -λυ- και στο τέλος την κατάληξη -καΠροσοχή:Όσα ρήματα αρχίζουν από χ, φ, θ, στον αναδιπλασιασμό τα γράμματα αυτά παθαίνουν ανομοίωση, δηλαδή, μετατρέπονται σε κ, π, τ.- χ > κ = χορεύω > κε-χόρευ-κα,- φ > π = φυτεύω > πε-φύτευ-κα- θ > τ = θύω > τέ-θυ-κα
- Όσα ρήματα αρχίζουν από δύο σύμφωνα, όμως το πρώτο από αυτά είναι ένα από τα άφωνα: (π, β, φ, κ, γ, χ, τ, δ, θ) και το δεύτερο είναι ένρινο (μ, ν) ή υγρό (λ, ρ), π.χ. γράφω > γέ-γρα-φ-α, βλάπτω > βέ-βλα-φ-α
2. Συλλαβική αύξηση
Ποια ρήματα παίρνουν ως αναδιπλασιασμό συλλαβική αύξηση;
- Όσα ρήματα αρχίζουν από δύο σύμφωνα, χωρίς όμως το πρώτο να είναι άφωνο και το δεύτερο ένρινο ή υγρό, π.χ. σπουδάζω > ἐ-σπούδα-κ-α
- Όσα ρήματα αρχίζουν από τρία σύμφωνα, π.χ. στρατεύω > ἐ-στράτευ-κ-α
- Όσα ρήματα αρχίζουν από διπλό σύμφωνο ζ, ξ, ψ, π.χ. ψαύω > ἔ-ψαυ-κ-α
- Τα ρήματα που αρχίζουν από ῥ, τότε παίρνουν ένα -ἐ- ως συλλαβική αύξηση και διπλασιάζουν το ρ, π.χ. ῥίπτω > ἔρ-ρι-φ-α
3. Χρονική αύξηση
Ποια ρήματα παίρνουν ως αναδιπλασιασμό χρονική αύξηση;
- Όσα ρήματα αρχίζουν από φωνήεν, ο,τι αλλαγές είχαμε στον Παρατατικό και στον Αόριστο, οι ίδιες συμβαίνουν και στον Παρακείμενο, π.χ. ἁλιεύω > ἡ-λίευ-κ-α
4. Ο αναδιπλασιασμός στα σύνθετα και παρασύνθετα με πρόθεση
- Στα ρήματα που είναι σύνθετα με πρόθεση ο αναδιπλασιασμός μπαίνει μετά την πρόθεση, π.χ. ἀπο-γράφω > ἀπο-γέ-γραφα, συν-οικῶ > συν-ῴκηκα
5. Ο αναδιπλασιασμός στα παρασύνθετα που το α' συνθετικό δεν είναι πρόθεση
- Στα ρήματα αυτά ο αναδιπλασιασμός μπαίνει στην αρχή, π.χ. δυστυχῶ > δε-δυστύχηκα, ἀδικῶ > ἠδίκηκα
1. Ενεστώτας και παρατατικός ενεργητικής φωνής
Τα περισσότερα αφωνόληκτα ρήματα σχηματίζουν τον ενεστώτα και τον παρατατικό από το ρηματικό θέμα μετασχηματισμένο, δηλαδή:
- Τα χειλικόληκτα ρήματα, για να σχηματίσουν το χρονικό θέμα του ενεστώτα και του παρατατικού στην ενεργητική και μέση φωνή, παίρνουν στο τέλος του ρηματικού θέματος το πρόσφυμα τ και έτσι με την τροπή του χαρακτήρα β ή φ σε π λήγουν σε -πτω:(θ. κοπ-, πβ. κοπ-ὴ) κόπ-τ-ω ἔ-κοπ-τ-ον(θ. βλαβ-, πβ. βλάβ-η, βλάβ-τ-ω) βλάπ-τ-ω ἔ-βλαπ-τ-ον(θ. κρυφ-, πβ. κρύφ-α· κρύφ-τ-ω) κρύπ-τ-ω ἔ-κρυπ-τ-ονΈτσι και τα ρήματα: ἀστράπ-τ-ω, κλέπ-τ-ω, ῥίπ-τ-ω, σκήπ-τ-ω (στηρίζω), τύπ-τ-ω, (καλύβ-τ-ω) καλύπ-τ-ω, (ἅφ-τ-ω) ἅπ-τ-ω, (θάφ-τ-ω) θάπ-τ-ω, (κύφ-τ-ω) κύπ-τ-ω, (ῥάφ-τ-ω) ῥάπ-τ-ω, (σκάφ-τ-ω) σκάπ-τ-ω κ.ά.
- Τα ουρανικόληκτα ρήματα, για να σχηματίσουν το χρονικό θέμα του ενεστώτα και του παρατατικού στην ενεργητική και μέση φωνή, παίρνουν στο τέλος του ρηματικού θέματος το πρόσφυμα j και συγχωνεύουν τον ουρανικό χαρακτήρα κ, γ, χ με το j σε ττ ή σσ έτσι λήγουν σε -ττω, (ή -σσω):
(θ. φυλακ-, πβ. φυλακ-ή· φυλάκ-j-ω) φυλάττ-ω ἐ-φύλαττ-ον
(θ. ἀλλαγ-, πβ. ἀλλαγ-ή· ἀλλάγ-j-ω) ἀλλάττ-ω ἤλλαττ-ον
(θ. ταραχ-, πβ. ταραχ-ή· ταράχ-j-ω) ταράττ-ω ἐ-τάραττ-ον
Έτσι και τα ρήματα: (ἑλίκ-j-ω) ἑλίττω, (κηρύκ-j-ω) κηρύττω, (πτή-κ-j-ω) πτήσσω (ζαρώνω από φόβο), (φρίκ-j-ω) φρίττω, (χαρά-κ-j-ω) χαράττω, (μάγ-j-ω) μάττω (ζυμώνω, δουλεύω κάτι με τα χέρια, σφουγγίζω), (πατάγ-j-ω) πατάσσω, (πλήγ-j-ω) πλήττω, (πράγ-j-ω) πράττω, (σπαράγ-j-ω) σπαράττω, (σφάγ-j-ω) σφάττω, (τάγ-j-ω) τάττω, (φράγ-j-ω) φράττω, (ἀνα-πτύχ-j-ω) ἀναπτύσσω, (ὀρύχ-j-ω) ὀρύττω κ.ά.
- Τα οδοντικόληκτα ρήματα, για να σχηματίσουν το χρονικό θέμα του ενεστώτα και του παρατατικού στην ενεργητική και μέση φωνή, παίρνουν στο τέλος του ρηματικού θέματος το πρόσφυμα j και έπειτα όσα έχουν ρηματικό χαρακτήρα θ ή τ τον συγχωνεύουν με το j σε ττ (ή σσ), ενώ όσα έχουν ρηματικό χαρακτήρα δ τόν συγχωνεύουν με το j σε ζ:
(θ. πλαθ-, πλάθ-j-ω) πλάττ-ω ἔ-πλαττ-ον
(θ. πυρετ-, πυρέτ-j-ω) πυρέττ-ω ἐ-πύρεττ-ον
(θ. ἐλπιδ-, ἐλπίδ-j-ω) ἐλπίζ-ω ἤλπιζ-ον
(θ. ὀδ-, ὄδ-j-ω) ὄζ-ω (μυρίζω) χωρίς άλλους χρόνους
(θ. παιδ-, παίδ-j-ω) παίζ-ω ἔ-παιζ-ον
Έτσι και τα ρήματα: (ἐρέτ-j-ω) ἐρέσσω (τραβώ κουπί), (ἐρίδ-j-ω) ἐρίζω, (κομίδ-j-ω) κομίζω, (σφραγίδ-j-ω) σφραγῐζω, (σχίδ-j-ω) σχῐζω, (φροντίδ-j-ω) φροντῐζω, (ψηφίδ-j-ω) ψηφῐζω, (κλύδ-j-ω) κλύζω (περιβρέχω, ορμώ και σκεπάζω με τα κύματα), (φράδ-j-ω) φράζω (λέγω) κ.ά.
2. Ενεργητικός μέλλοντας - Ενεργητικός αόριστος α΄
Στον ενεργητικό μέλλοντα και στον ενεργητικό και αόριστο α΄ ο ρηματικός χαρακτήρας των αφωνόληκτων ρημάτων, όταν βρεθεί εμπρός από το χρονικό χαρακτήρα σ, παθαίνει τις κανονικές μεταβολές, δηλαδή:
- Τα χειλικόληκτα (π, β, φ, πτ) ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα σ σε ψ:(τρέπ-ω, θ. τρεπ-) τρέψω ἔτρεψα(τρίβ-ω, θ. τριβ-) τρίψω ἔτριψα(κρύπτω, θ. κρυφ-) κρύψω ἔκρυψα
- Τα ουρανικόληκτα (κ, γ, χ, -ττω, -σσω, -ζω) ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα σ σε ξ:(φυλάττ-ω, θ. φυλακ-) φυλάξω ἐφύλαξα(τάττ-ω, θ. ταγ-) τάξω ἔταξα
- Τα οδοντικόληκτα (τ, δ, θ, μερικά σε -ττω, -τω και -ίζω) ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα σ σε σ:
(ἁρμόττ-ω, θ. ἁρμοτ-) ἁρμόσω ἥρμοσα
(πείθ-ω, θ. πειθ-) πείσω ἔπεισα
Για να σχηματίσουμε τον αόριστο χρησιμοποιούμε το θέμα έτσι όπως διαμορφώθηκε στο μέλλοντα, (δηλαδή με το χρονικό χαρακτήρα -σ- ή -ψ- ή -ξ- ανάμεσα στο θέμα και στην κατάληξη) και προσθέτουμε τις καταλήξεις του αόριστου.
Ο αόριστος έχει αύξηση όπως ο παρατατικός. Όσες αλλαγές έγιναν στον παρατατικό οι ίδιες ισχύουν και για τον αόριστο. Θα έχουμε συνεπώς και συλλαβική και χρονική αύξηση.
Παραδείγματα σχηματισμού ενεργητικού μέλλοντα και ενεργητικού αορίστου α' των αφωνόληκτων ρημάτων τρέπω (θ. τρεπ-), τάττω (θ. ταγ-), πείθω (θ. πειθ-)}ΧρόνοιΟριστικήΑπαρέμφατοΜετοχήΕνεργητικός Μέλλονταςτρέψωτάξωπείσωτρέψειντάξεινπείσειντρέψων, -ουσα, -οντάξωνπείσωνΕνεργητικός Αόριστος α΄ἔτρεψαἔταξαἔπεισατρέψαιτάξαιπεῖσαιτρέψας, -ασα - αντάξαςπείσας
Τα υπερδισύλλαβα ρήματα σε -ίζω, όσα έχουν ρηματικό χαρακτήρα δ, σχηματίζουν τον ενεργητικό και μέσο μέλλοντα χωρίς το χρονικό χαρακτήρα σ, σε -ιῶ και -ιοῦμαι (που κλίνεται κατά τα συνηρημένα σε -έω).
Παράδειγμα του ρήματος κομίζω (θ. κομιδ-):ΧρόνοιΟριστικήΑπαρέμφατοΜετοχήΕνεργητικός Μέλλονταςκομιῶ, -ιεῖς, -ιεῖ,-ιοῦμεν, -ιεῖτε, -ιοῦσι(ν)κομιεῖνκομιῶν, -ιοῦσα, -ιοῦνΌμοια και τα: πορίζω, νομίζω-νομιῶ, φροντίζω-φροντιῶ κ.ά. (αλλά: κτίζω-κτίσω, σχίζω-σχίσω κτλ.).
Για να
σχηματίσουμε τον παρακείμενο θα πρέπει να προσέξουμε τις καταλήξεις και
τον αναδιπλασιασμό.
Ο χαρακτήρας των αφωνόληκτων ρημάτων ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα του παρακείμενου (-κ) και προκύπτουν διάφορες αλλαγές
Ο χαρακτήρας των αφωνόληκτων ρημάτων ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα του παρακείμενου (-κ) και προκύπτουν διάφορες αλλαγές
- Τα οδοντικόληκτα σχηματίζουν τον ενεργητικό παρακείμενο και υπερσυντέλικο όπως τα φωνηεντόληκτα, δηλαδή με το χρονικό χαρακτήρα κ, αλλά εμπρός από αυτόν αποβάλλουν τον οδοντικό χαρακτήρα του ρηματικού θέματος:ΠαρακείμενοςΥπερσυντέλικοςκομίζω (θ. κομιδ-)κε-κόμι-καἐ-κε-κομί-κεινπείθω (θ. πειθ-)πέ-πει-καἐ-πε-πεί-κεινΟδοντικόληκτα σε- ττωΤο ρήμα ἁρμόττω έχει και παράλληλο τύπο ἁρμόζω με θέμα ἁρμοδ- (πβ. ἁρμόδ-ιος) και ἁρμογ- (πβ. ἁρμογή, ἐφαρμογή). Επίσης, στα οδοντικόληκτα ανήκουν και τα: πυρέττω ή πυρέσσω, πλάττω και πλάθω.
- Τα χειλικόληκτα και ουρανικόληκτα σχηματίζουν τον ενεργητικό παρακείμενο και υπερσυντέλικο με το χαρακτήρα του ρηματικού θέματος. Αν είναι άφωνο ψιλόπνοο ή μέσο, τον τρέπουν στο αντίστοιχό του δασύπνοο (δηλαδή το π ή β σε φ και το κ ή γ σε χ). Πιο συγκεκριμένα: π, β, φ, -πτω, + κ = φ και κ, γ, χ, -ττω, -σσω, και κάποια σε -ζω + κ = χ.ΠαρακείμενοςΥπερσυντέλικοςκόπτω (θ. κοπ-)κέ-κοφ-αἐ-κε-κόφ-ειντρίβω (θ. τριβ-)τέ-τριφ-αἐ-τε-τρίφ-εινγράφω (θ. γραφ-)γέ-γραφ-αἐ-γε-γράφ-εινκηρύττω (θ. κηρυκ-)κε-κήρυχ-αἐ-κε-κηρύχ-ειντάττω (θ. ταγ-)τέ-ταχ-αἐ-τε-τάχ-εινταράττω (θ. ταραχ-)τε-τάραχ-αἐ-τε-ταράχ-ειν
- Όσα έχουν ε εμπρός από τον ρηματικό χαρακτήρα τρέπουν, συνήθως στον ενεργητικό παρακείμενο και υπερσυντέλικο το ε αυτό σε ο:ΠαρακείμενοςΥπερσυντέλικοςκλέπτω (θ. κλεπ-)κέ-κλοφ-α(ἐ-κε-κλόφ-ειν)τρέπω (θ. τρεπ-)τέ-τροφ-α(ἐ-τε-τρόφ-ειν)
Πηγή: Ψηφιακό Σχολείο, Γραμματική (επεξεργασμένο)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Χειλικόληκτα)
1η ΑΣΚΗΣΗ
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) συγγράφω, ἀμείβω
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) κόπτω
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ἀποκαλύπτω, διαγράφω
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ..............................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ..............................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ..............................................
Δ) περικόπτω, βλάπτω
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: ..................................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: ..................................................., .................................................
α' ενικό αορίστου: ...................................................................., .................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: ..................................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ..................................................., .................................................
Ε) ἀμείβω
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
Στ) καλύπτω
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: .................................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: .................................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ..............................................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ..............................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ..............................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: διαγράφω, `ρίπτω, βλάπτω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: ἀλείφω, `ρίπτω, βλάπτω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Ουρανικόληκτα)
1η ΑΣΚΗΣΗ
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) ἄρχω, ὑπάρχω
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) διώκω
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ἄγω
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .........................................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .........................................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ..........................................................
Δ) διαπράττω
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: ........................................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: ........................................................................
α' ενικό αορίστου: .........................................................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: ........................................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ........................................................................
Ε) κηρύττω
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
Στ) τάττω ή τάσσω, ἄγω
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: .........................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: .........................................., .................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ......................................................., .................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................., .................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: ἀλλάττω, καταδιώκω, ἄρχω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: πράττω, τάττω, ἄγω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Οδοντικόληκτα)
1η ΑΣΚΗΣΗ
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) πείθω, ἐκγυμνάζω
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) ἁρμόττω (ἁρμόζω)
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ὁρίζω, καταπείθω
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .................................., ...................................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .................................., ...................................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .................................., ...................................................
Δ) ἐλπίζω, ὑβρίζω
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: .............................................., ......................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: .............................................., ......................................................
α' ενικό αορίστου: ..............................................................., ......................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: .............................................., ......................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ..............................................., ......................................................
Ε) ἐγκωμιάζω, αἰχμαλωτίζω
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ......................................., ...................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ......................................., ...................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ......................................., ...................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ......................................., ...................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ......................................., ...................................................
Στ) σπουδάζω, ἐλπίζω
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: ........................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: ........................................., ...................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ......................................................, ...................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................, ...................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: κομίζω, πείθω, ὀνομάζω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: ἐκγυμνάζω, πείθω, ὀνομάζω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................